Pagsusuri sa dulang Makapaghihintay ang Amerika

“Makapaghihintay ang Amerika” ni Dionisio S. Salazar

        Ang dulang aking nabasa ay ang “Makapaghihintay ang Amerika” ni Dionisio S. Salazar. Base sa aking nabasa mangyaring dalawa ang aking perspektiba sa dulang ito. Una, nakapokus ang dulang ito sa mga nangyayari sa lipunan kung gaano na katalamak ang mga krimen sa bansa, ang hindi makatarungang hustisya sa gobyerno at ang hindi maayos na sistema ng bansa na nagiging sanhi ng kahirapan. Pangalawa, mayroon isang linya sa dulang ito ang nakapukaw ng aking pansin ang mga salitang “Ang isang maysakit, gaanu man kalubha ng karamdaman ay may pag-asang gumaling” dito naipahayag ng  husto na kahit ang sakit ng isang bansa ay makakayang maiahon ang lipunan kung magtutulungan ang bawat mamamayan. Kung mayroon kooperasyon ang bawat isa ay maisasaayos ang bansa.  

Ang pamagat nito ay angkop at wasto sapagkat naipakita sa dulang ito ang mga binipisyo na makukuha kung sa Amerika magtratrabaho si Fidel, naipahayag din ang mga pupuwdeng mangyari kay Fidel sa Amerika. Ngunit, may ibang bahagi sa  pamagat nito ang hindi angkop dahil nakapokus ang dulang ito sa sakit ng lipunan na nararanasan ng Pilipinas sa hindi makatuwirang pamamalakad ng mga politiko at hindi maayos na sistema ng bansa.

Si Dionisio S. Salazar ay alagad ng Sining na tubong Nueva Ecija at hindi matatawaran ang kaniyang husay at galing sa pagsulat ng mga nobela at dula. Marami na rin siyang natamong mga parangal sa Carlos Palanca, National Balagtas at marami pang iba. Nakamit din ni Salazar ang unang gantimpala sa One- Act Play sa Filipino noong 1968 ng kaniyang isinulat ang dulang “Makapaghihintay ang Amerika.” Naparangalan din siya bilang Outstanding Filipino Awardee sa TOFIL noong 1994. Siya ay tunay na huwarang manunulat ng makabagong panahon. Ang kaniyang mga dula ay isang obra maestrang maipagmamalaki nating lahat. Isa siyang premyado at walang katulad ang husay na manunulat na dapat ipagmalaki sa lahat. Ang kaniyang mga isinulat ay dapat tangkilikin sapagkat ito’y sariling atin.

BUOD

        Sa bahay ng mga Cortez, sa Maynila ay makikita sa kanilang sala si Ligaya na nakasandal sa kanilang sofa at bumabasa ng “pocketbook.”  Isa siyang Propesor sa isang malaking pamantasan sa Maynila. Habang nagbabasa ay maiinip siiya sa kahihintay sa byenan at mga anak na nanuod ng sine. Pagkaraan ng ilang minute ay dumating na rin ang kaniyang byenan at mga anak. Ipinagmalaki ni Boy, ang kaniyang anak na lalaki ang kanilang napanoud sa sine. Naipahayag din ni Marta, ang kaniyang byenan na mahusay na ang mga gumaganap na artistang Pilipino ngayong panahon. Habang nagkukuwentuhan ay nabanggit ni Boy ang sinabi sa kaniya ng kaniyang ama na si Fidel na kung gusto nitong pumunta sa Amerika.

        Matapos ang kuwentuhan ay nagbihis ng pambahay ang mga anak ni Ligaya habang naiwan naman sa sala ang magbyenan. Nagkuwentuhan sila tungkol sa pagbabalak ni Fidel na pumunta ng Amerika at ang mga suliranin ng lipunan. Nag-isip sila ng paraan para sa darating na kaarawan ni Fidel bukas. Malungkot si Ligaya dahil muling malalayo nanaman ang kaniyang asawa  sa kaniyang piling kaya naman minabuti nan g magbyenan na kausapin si Fidel sa balak nito. Napag-usapan din nila ang hindi patas na pagtalaga sa posisyon sapagkat napili si Fidel sa isa sa mga itataas ang posisyon sa ospital. Ang pagbabalak ni Fidel na pumunta ng Amerika ay labis na ipinag-aalala ni Ligaya dahil kakaiba ang uri ng pamumuhay ng mga tao doon at panibagong buhay ang kanilang matatamasa kung doon magtratrabaho si Fidel. Naituon naman ang kanilang usapan sa Amerika, kung anong klase ng pamumuhay mayroon sila at ang mga sawimpalad na mga dalagang ina na bunga ng sinasabing makabagong kabihasnan. Ang katotohanang ang ating panahon ay henerasyon ng panggagay, panghuhuwad, panloloko, krimen, pagsasamantala at iba pang mga sakit ng lipunan.

        Dumating si Fidel na nakabarong Tagalog at masuyong hinagkan ang kabiyak nitong si Ligaya. Tinawag naman ni Marta ang kaniyang mga apo upang magbigay galang sa kanilang kadarating pa lamang na ama. Ikinumusta naman ni Fidel ang panonoud ng sine ng mga anak, aktibo naman itong ibinahagi ang kanilang karanasan at napanood. Pagkatapos ay inalok naman ni Marta ang kaniyang mga apo upang magluto ng hapunan. Naiwan ang mag-asawa sa sala. Sinabi naman ni Fidel na may naitalaga na bilang isang assistant director  sa ospital na kaniyang pinapasukan. Saka naman ipinilit uli ni Fidel ang kaniyang balak na pumunta ng Amerika dahil mas giginhawa raw ang kanilang buhay sa Amerika kaysa sa Pilipinas. Hindi na masikmura ni Fidel ang katiwaliang nagaganap sa bansa at ang kawalan ng hustisya.

        Todo naman ang pagkumbinsi ni Ligaya na  manatili na lamang sila sa Pilipinas hanggang sa may narinig silang sumisigaw magnanakaw sa labas ng kanilang bahay hanggang sa may narinig silang putok ng baril. Nagpapatunay ito sa mga sinabi ni Fidel na pasasaan ang kanilang buhay sa Pilipinas kung kabi-kabila ay may krimeng nagaganap. Nang tinawag na sila ni Rosa, ang kanilang anak na babae upang maghapunan. Nabanggit ni Boy na tuwing papasok  na siya sa paaralan ay ihahatid at isusundo siya ng kaniyang ama naitanong ni Fidel kung ano ang gustong maging ni Boy paglaki nito.

        Matapos ang kumain ay naupo sa sofa si Fidel at nag-isip-isip tungkol sa mga nasabi ng kaniyang asawa at ng kaniyang mga anak. Kinaumagahan ay lumabas ng bahay si Fidel upang ikuha ang kanilang dyaryo. Pagbalik niya ay sinorpresa  siya ng kaniyang pamilya. Masayang ibinigay ng kaniyang mga anak at ng kaniyang ina ang kanilang regalo kay Fidel. Nakapagdesisyon na si Fidel na huwag nang pumunta ng Amerika at manirahan na lamang sa Pilipinas. Masayang- masaya naman na ibinigay ni Ligaya ang kaniyang regalo kay Fidel sa pamamagitan ng pagsabi nito na madaragdagan nanaman ang kanilang pamilya. Masaya namang naibigkas ni Ligaya ang “Makapaghihintay ang Amerika.”

URI NG PANITIKAN

        Ang nabasang teksto ay isang uri ng dula. Ang dula ay isang uri ng panitikan na pinakalayunin nito ay maitanghal sa isang tanghalan, nahahati ito ilang yugto na maraming tagpo.  Ang tagpo ay ang paglabas-masok ng mga tauhan sa tanghalan. Ang yugto naman ay ang bahaging pinanghahati sa dula. Inilalahad ang tabing sa bawat yugto upang makapagpahinga ang mga natatanghal gayon din ang mga manonood.

Ang patunay na isang uri ng dula ang “Makapaghihintay ang Amerika” ay sapagkat mayroon itong Simula, Gitna at Wakas. Na kung saan sa Simula ay mayroon tagpuan at ipinakilala ang mga tauhan sa kuwento. Sa Gitna naman ay ipinakita ang tunggalian na kung saan ipinahayag ang pagbabalak na manirahan ni Fidel sa Amerika. Sa Wakas ay mayroon itong kakalasan at kalutasan na kung saan ay napagdesisyonan ni Fidel na manatili na lamang sa Pilipinas. Isa pang patunay ay mayroon itong tagpuan, sa bahay ng mga Cortez, sa Maynila at mayroon din itong diyalogo.

Ang espesipikong uri nito ay ang Melodrama sapagkat kasiya-siya ang wakas nito dahil napagdesisyonan ni Fidel na manatili na lamang sa Pilipinas bagama’t may mga malulungkot na bahagi ito. Maaari rin itong Saynete dahil karaniwang ugali ang paksa nito tungkol sa sakit ng lipunan na nararanasan ng Pilipinas sa kasalukuyan. At pupuwede rin itong Parodia sapagkat tumutukoy ito sa tunay na buhay. Ang mga Teoryang Pampanitikan na nagamit sa dulang ito ay ang Humanismo dahil nabigyang pansin ang mga saloobin ng bawat tauhan sa kuwento. Ipinakita rin kung gaano katalino at may mabuting hangarin ang mga ito. Ang Peminismo dahil ipinakita sa dula ang mga gawain ng isang babae sa isang tahanan. Isa rin itong Teoryang Sosyolohikal dahil inilahad dito ang mga suliranin ng lipunan. Ang Teoryang Eksistensyalismo dahil malayang nailalahad ng bawat tauhan ang kanilang opinyon tungkol sa mga nangyayari sa bansa. At ang Teoryang Realismo sapagkat ipinakita rito ang mga karanasan ng may-akda patungkol sa lipunang kaniyang ginagalawan. Samakatuwid, ang dula ay hango sa totoong buhay.

Base sa mga patunay sa itaas ay maituturing na isang dula ang “Makapaghihintay ang Amerika” ni Dionisio S. Salazar.

ESTILO

       

Ang estilo ng pagkakasulat ng banghay sa kuwento ay mayroon kronolohikal na pagkakasunod-sunod dahil ang paksa nito ay tungkol sa tao na mayroon mahahalagang impormasyon at pangyayari na nagaganap sa kanilang paligid. Nagsimula ang dula sa pag-uusap nina Ligaya at ng kaniyang byenan na si Marta tungkol sa pagbabalak ni Fidel na pumunta ng Amerika. Napag-usapan din nila ang mga bagay-bagay na nangyayari sa loob ng bansa, kung gaano na katalamak ang mga krimeng nagaganap at ang hindi patas na pagtalaga sa posisyon. At sa pagdating ni Fidel ay ito ang naging sanhi upang mag-usap ang mag-asawa ng masinsinan at magkasagutan.

Kapansin-pansin din na ang dula ay nakapokus lamang sa pag-uusap ng mga tauhan tungkol sa suliranin ng bansa at ang kaganapan sa Amerika. Kakaiba ang naging paraan ng pagsulat ng banghay ni G. Salazar sapagkat ang atensyon ng tema nito ay tungkol sa lipunan.

Nagsimula ang dula sa pagbukas ng tabing at makikita sa tanghalan si Ligaya na nagbabasa ng isang “pocketbook” at hinihintay ang kaniyang pamilya na umuwi. Malungkot at puno ng aalalahin ang mukha ni Ligaya. Nagtapos naman ito sa pagdedesisyon ni Fidel na naging sanhi upang maging masaya si Ligaya.

Gamit ng Wika

        Ang dulang nabasa ay may ginamit na dalawang wika, ang Filipino at Ingles. Dahil nasa Kotemporaneo Panahon ito naisulat ni G. Salazar karaniwang lamang sa dulang ito na may halong Ingles sapagkat ang panitikan ng bansa ay nagkaroon na nang kontribusyon sa Ingles. Ang ginamit na kategorya ng wika ay pormal sapagkat mayroon itong panretorika dahil may mga salita sa dula na idyoma.

Maling Salita	Bakit ito Mali?	Tamang Salita	Saan Matatagpuan
Bweno	Mali ang ispelling	Buweno	Sinabi ni Marta, pahina 273
Dito	Dahil nagtatapos sa patinig na “o” ang salita	Rito	Sinabi ni Ligaya, pahina 273
Nang	Dahil ang kasunod na salita nito ay pangalan na lider	Ng	Sinabi ni Ligaya, pahina 277
Kanya	Mali ang ispelling	Kaniya	Sinabi ni Ligaya, pahina 273
Sorpresa	Mali ang ispelling	Surpresa	Sinabi ni Boy, pahina 273
Ke	Mali ang ispelling	Kay	Sinabi ni Boy, pahina 273
Kelan	Mali ang ispelling	Kailan	Sinabi ni Boy, pahina 274
Paris	Mali ang salita	Pareho	Sinabi ni Ligaya, pahina 274
Ganyang	Mali ang ispelling	Ganiyang	Sinabi ni Marta, pahina 274
Aywan	Mali ang ispelling	Ewan	Sinabi ni Marta, pahina 274
Pwestong	Mali ang ispelling	Puwestong	Sinabi ni Marta, pahina 274
Kwarenta	Mali ang ispelling	Kuwarenta	Sinabi ni Ligaya, pahina 278
Kamusta	Mali ang ispelling	Kumusta	Sinabi ni Ligaya, pahina 278
Pulitika	Mali ang ispelling	Politika	Sinabi ni Marta, pahina 278
Pwera	Mali ang ispelling	Puwera	Sinabi ni Marta, pahina 279
Mayroon	Dahil ang kasunod na salita nito ay pandiwa na gumagasta	May	Sinabi ni Ligaya, pahina 274
Myembro	Mali ang ispelling	Miyembro	Sinabi ni Fidel, pahina 279
Eleksyon	May kumpol-katinig ang salita	Eleksiyon	Sinabi ni Fidel, pahina 279
Kelanman	Mali ang ispelling	Kailanman	Sinabi ni Fidel, pahina 281
Nayag	Mali ang ispelling	Payag	Sinabi ni Ligaya, pahina 283
Meron	Walang salitang Meron	Mayroon	Sinabi ni Rosa, pahina 284
Hwes	Mali ang ispelling	Huwes	Sinabi ni Fidel, pahina 287

       

       

Talinghaga

Tayutay/ Idyoma	Uri ng tayutay	Paliwanag
Tsak, tsak, pak, bog!	Onomatopea	Gumamit ng mga salitang gumagagad ng mga tunog na taglay ng isang salita at nagbigay kahulugan sa bakbakang nais ipahatid ni Boy
Ma, ibig pa ni Boy na ulitin. Ang bait-bait po niya sa sine, talaga.	Sarkasmo	Ang pahayag na ito ay pinuri muna si Boy pero sa bandang huli nginutya niya ito.
Anong klaseng bansa tayo?... republikang basahan?...	Tanong Pasayusay	Ang pahayag na ito ay nagtatanong na walang inaasam na sagot mula sa kausap
Tulad niyang mapagmasid, mapanuri, matalino at idyalista… ating ginagalawan: marumi, mapagkunwari, materyalismo, magulo….	Aliterasyon	Bagamat paulit-ulit ang mga unang tunog-katinig ng mga salita.
Sawimpalad	Idyoma	Masaklap/bigo
Ningas Kugon	Idyoma	Gawain na sa una lang masigasig, maganda o magaling. Ngunit kalaunan ay hindi na naitutuloy ang nasimulan. (Wikipedia)
Lumuluha na ang katarungan	Idyoma	Walang hustisya
Magpataba ng puso	Idyoma	Magbola
Aanhin pa ang damo kung patay na ang kabayo	Idyoma	Wala ng halaga
Ngunit totoong an gating panahon ay henerasyon ng panggagaya, panghuhuwad, panloloko, krimen at panggagahasa	Aliterasyon	Bagamat paulit-ulit ang mga unang tunog-katinig ng mga salita.

Tauhan at Tunggalian

Ligaya

        Sa pagbubukas pa lamang ng tabing ay si Ligaya na agad ang makikita sa entablado. Siya ang asawa ni Fidel at isang guro sa isang malaking pamantasan sa Maynila. Sa simula, puro siya alalahin dahil sa pagbabalak ng kaniyang asawa na pumunta ng Amerika sapagkat kakaiba na ang klase ng babae sa bansang iyon, ayaw niyang nawawalay sakaniya ang kaniyang asawa at isa pa, siya ay buntis sa ikatatlo nilang anak. Ang pinakatumatak na linya na kaniyang sinabi ay ang “Kahit saan, anak, ay may mahusay at may mahinang klaseng guro.”

Fidel

        Siya ang bana ni Ligaya, isang doktor at nagbabalak na pumunta sa Amerika. Ang may kaarawan kinabukasan.Naisipan niyang pumunta ng Amerika dahil sa hindi maayos na sistema ng bansa. Mayroon ding magandang oportunidad na naghihintay sa kaniya sa Amerika. Hindi rin siya ang napili bilang assistant director sa kanilang ospital. Kilaunan, habang nag-iisip-isip tungkol sa mga nangyari at mga nasabi ng kaniyang anak at asawa na tama sila at huwag na lamang tumuloy sa Amerika. Ang pinakatumatak sa akin na kaniyang linya ay “Hindi ko na masikmura ang mga kabuluka’t katiwaliang aking nakikita, nadarama, nababasa… sayang at hindi ako naging nobelista o mandudula, kung nagkatao’y baka sa isang Noli rin o isang “Kahapon, Ngayon, at Bukas” ang masusulat ko.”

Marta

        Ang ina ni Fidel. Naging patnugot ng isang kawanihan at sa kasalukuyan ay pensyunada na. Kasama ang mga bata na nanuod ng sine. Nag-aalala siya sa kaniyang anak na si Fidel sa pagbabalak nito na pumunta ng Amerika. Mahal na mahal niya ang kaniyang anak at apo kaya gusto lamang nito na maging masaya ang kaniyang pamilya. Ang pinaka nagustuhan kong linya ay ang “Nakakahiya, ngunit totoong ating panahon ay henerasyon ng panggagaya, panghuhuwad, panloloko, krimen at panggagahasa.”   

Rosa

        Anak na babae nina Fidel at Ligaya. 9 na taong gulang. Mapagmahal na anak at matulungin. Ang gusto niyang kunin paglaki niya ay katulad din ng kaniyang ina, ang maging isang guro. Napapansin din niyang mas mahal pa ng kaniyang tatay ang kaniyang trabaho kaysa sa kanila. Ang pinatumatak sa akin na kaniyang linya ay ang “Sa tingin ko, mas mahal mo pa’ng trabaho mo kesa sa amin.”

Boy

        Anak na lalaki nina Fidel at Ligaya. 7 na taong gulang. Mapagmahal at maunawain. Ang gusto niyang kunin paglaki ay isang pulis dahil susugpoin daw niya ang mga masasamang tao. Gusto niyang makapiling ang ama tuwing papasok siya ng klase katulad ng kaniyang kaibigan. Ang pinakatumatak saakin na kaniyang linya ay ang “‘Pahuhuli kong lahat-lahat ng magnanakaw, saka mandurukot, saka ‘yung nambabaril ng tao, saka – a basta lahat ng masama, ‘papahuli ko sa Pulis!”

Himig, Paningin, Tagpuan at Panahon

       Pag-aalala ang himig na nagibabaw sa kuwento sapagkat nababahala si Ligaya sa pagbabalak ni Fidel na pumunta ng Amerika dahil iba ang klase ng pamumuhay ng mga tao roon at isa pa, ibang klase ang mga babae sa lugar. Mas gusto kasi ni Ligaya na manatili na lamang sa Pilipinas kaya naman pinaintindi ni Ligaya kay Fidel na hindi na nila kailangan pang pumunta ng Amerika para lamang umalis sa bansang walang kaayusan. Pinapakita rin dito ang mga suliraning nagaganap sa Pilipinas ang hindi organisadong pamamahala ng mga Politiko at talamak na krimen.

        Isa rig himig nito ang pagkagalak dahil sa huling tagpo ng dula ay naintindihan na rin ni Fidel na hindi niya naman kailangan pang pumunta ng Amerika upang makaalis sa Pilipinas. Narito ang kaniyang pamilya at dito na siya lumaki, napagtanto rin niya ang mga sinabi ng kaniyang mga anak. Pagkagalak sapagkat napagdesisyonan na ni Fidel na manatili sa bansa at may isang balita siya na nagpagalak sa kaniyang kalooban, ang pagbubuntis ni Ligaya sa kanilang pangatlong anak.

        “Ikaw ay isang tanyag na siruhano. Di ba’t ang isang maysakit, gaaanuman kalubha ang karamdaman, ay may pag-asang gumaling?” “Depende sa karamdaman, Gay. Nakita mo, ako’y hindi nandiri kailanman sa anumang sakit, datapwa’t ang sumasagong nana n gating lipunan ay totoong napakalansa, nakakaririmarim, nakakasuka.”  Isa ang linya ito sa patunay na ang paksa sa dulang ito ay tungkol sa mga sakit ng lipunang nagaganap sa Pilipinas na kung saan hindi na kaya pang tignan ni Fidel ang mga nangyayari.

        Ang tagpuan ay sa tirahan ng mga Cortez, sa Maynila. Nagsimula ang kuwento sa may loob ng bahay ng mga Cortez na kung saan naka-upo si Ligaya sa sopa at nagbabasa ng pocketbook makikita sa loob ng bahay ang mga mamahali’t makabagong muwebles, telebisyon, hi-fi, atbp. (iaangat ang ulo sa binabasa at titingin sa kaniyang orasan) Aba mag-aanim at kalahati na’y wala pa si Mama, tila sila nawili sa panonood… Si Fidel naman ay wala rin. (Itutuloy ang pagbasa)  

        Ginanap ito sa kasalukuyang panahon na kung saan talamak ang krimen at kawalan ng hustisya sa bansa. Hindi organisado ang pamamahala at angat ang taong may kapit sa taas. Kabilabilaan ang mga krimen nagaganap sa panahong ito mayroon isang linya sa kuwento ang nagpapatunay na kahit saan ay may krimeng nagaganap.

Bisa

         

        Pilipinas. Kung noon bago pa man dumating ang mga Kastila sa ating bansa, kilala na tayo bilang mga magnanakaw kaya naman kinakatakutan tayo ng mga katabing bansa. Nang dumating ang Kastila ay naging alipin tayo sa sarili nating bayan, dito nagsimula ang pangungutong, suhol at korupsyon. Malungkot man isipin ngunit hanggang ngayon ay nangyayari pa ito sa ating bansa. Kaliwa’t kanan ang mga krimeng nagaganap sa ating lipunan dahil sa mga taong tanging iniisip lang ay ang kanilang ikaaangat sa buhay.  Ang dulang ito’y pinapahayag ang mga kadalasang nagyayari sa isang pamilya at lipunan. Sa dula rin itong pinakita na ang mga materyal na bagay ay hindi siyang lahat sa buhay ng tao. Ipagmalaki rin natin ang ating bayan at mas mahalin ang mga taong nakapalibot saatin.

       

Mungkahi

1.   Magkaroon pa ng ganitong klase ng dula upang maging daan para malaman ng mga mamamayan ang tunay na nangyayari sa bayan.

2.   Kailangan itong mabasa ng mga mamamayan upang mamulat sila sa mga pangyayari sa bansa at mapagtanto kung ano ang dapat gawin.

3.   Bagaman talamak na ang krimen sa ating bansa, mas mabuti kung mababasa ito ng mga Politiko para mabura na ang korupsyong nagaganap sa ating lipunan.

4.   Isipin din ng mga magulang ang kanilang mga anak bago magdesisyon sa mga bagay-bagay, kung ano nga ba ang mararamdaman ng bata sa kung anong desisyon ang napagtanto ng isipan.

5.   Magkaroon dapat ang lahat ng magulang ng oras para sa kanilang anak upang mabigyan pansin ang mga ito at huwag magrebelde kung sakali.

6.   Dapat lang na mag-usap ang mag-asawa at magkalinawan sa mga bagay-bagay.

7.   Maging mapagmatyag sa mga nangyayari sa lipunan. Huwag lamang itong isa walambahala.

8.   Maging matalino at matapang sa bawat desisyon na gagawin.

9.   Hindi solusyon ang pagtakas sa responsabilidad.

10.              Mahalin ng lubosan ang iyong bayan.